شهردار گز برخوار در گفتگوی اختصاصی با نصف جهان
دولت شهرداری ها را به عنوان چاه نفتی که فوران می کند نبیند
نصف جهان
در مدیریت واحد شهری کلیه دستگاه ها و نهادهای فعال در سطح شهر باید همیار و همسو با مدیریت شهری گام بردارند و در نهایت مدیریت واحد شهری با اتکا به هم اندیشی و دریافت نظرات مختلف نسبت به اتخاذ تدابیری هوشمندانه اقدام کند. در گفت و گوی محمود بخشی شهردار گز برخوار با نصف جهان ، وی با تشریح اینکه لایحه مدیریت شهری آماده شده و مراحل تصویب آن در حال طی شدن است با صراحت گفت این لایحه ایراد داشته و نیاز به تجدید نظر دارد، زیرا مدیریت واحد شهری یعنی واگذاری امور تمام دستگاه های خدمات رسان به شهرداری و نه واگذاری امور بخشی از آنها که ظاهراً مورد نظر دولت است .

این که دولت تائید کرده ، مدیریت واحد شهری قابل واگذاری به شهرداری هاست را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟
هدف از تهیه این لایحه ، رفع مشکلات مدیریت شهری بر اساس نیاز واقعی شهروندان است. هر چند این لایحه دارای نقاط قوت و مثبتی نیز هست اما نواقص فنی آن آینده شهر را تحت تأثیر زیادی قرار می دهد که نقاط مثبت آن کمتر به چشم می آید . اختیار و مسوولیت همچون دو کفه ترازو هستند که در صورت نبود یکی ، تعادل ترازو برهم می خورد . در این لایحه اگر چه اختیاراتی داده شده است اما مسوولیتی در برابر آن به خوبی تعریف نشده است .

دیدگاه شما در خصوص این اقدام دولت چیست؟
متأسفانه شهرداریها به نوعی متولی کارهای بر زمین مانده هستند. اگر این لایحه با همین شرایط تبدیل به قانون شود باز هم مدیریت واحد شهری اتفاق نمی افتد . اگر این لایحه همچون قانون مصوب سال 1334 در حوزه مدیریت واحد شهری و بر اساس شرایط روز تصویب شود با کمترین مشکلات روبرو خواهیم شد قانون سال 1334 در شرایط زمانی خودش، قانون جامع و کاملی بود که می توانست نیازها و حوائج شهری را به بهترین شکل پاسخگو باشد .

برای حل این موضوع چه باید کرد ؟
به اعتقاد من با وجود همه مشکلات می توانیم مدیریت هماهنگ شهری داشته باشیم . مدیریت واحد شهری را شاید نتوان الآن اجرائی کرد ولی مدیریت هماهنگ شهری را با هدف کاهش هزینه ها می توان در شهرها به مرحله اجرا درآورد. به این طریق که هر دستگاه خدمات رسان که در شهر فعال است ، به نوعی فعالیت و برنامه هایش را از پیش هماهنگ نماید به گونه ای که هزینه های شهری کاهش پیدا کند به عنوان مثال : امروزه شاهد هستیم بعد از آسفالت یک معبر توسط شهرداری که هزینه زیادی دارد اداره گاز یا اداره آب و ... تصمیم به توسعه شبکه و یا فعالیت های عمرانی می گیرند که این موضوع باعث دوباره کاری شده و هزینه های گزافی را به شهروندان که تأمین کننده اصلی هزینه های شهری هستند تحمیل می کند.

در اجرای طرح های شهری چند درصد ضوابط دولتی دخیل است ؟
طبق تعریف قانون، شهرداریها نهاد عمومی غیر دولتی هستند و درآمد و هزینه را طبق برنامه ریزی هائی که انجام می شود مدیریت می کنند. در کشورهای توسعه یافته اغلب طرح های شهری طرح های بومی هستند یعنی طرح های شهری بنابر شرایط اقلیمی ، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی آماده می شوند و ضوابط دولتی کمتر بر آن ها حاکم است . این در حالیست که در شهرهای ایران شاید 98 درصد در تهیه طرح ها ضوابط دولتی حاکم است و 2 درصد شرایط اقلیمی ، فرهنگی و اقتصادی منطقه مد نظر قرار می گیرد.

آیا ضوابط دولتی بنابر شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی اجرائی می شود ؟
خیر . چون در تهیه طرح ها به شرایط ویژه هر منطقه توجه نمی شود می بینیم که چه اتفاقات عجیبی در شهرها رخ می دهد . رشد قارچ گونه ، تخریب اراضی کشاورزی ، ساخت و سازهای بی قاعده و ... که به دلیل عدم مطالعه جامع و برنامه ریزی هدفمند ، شهرهای ما بیمارگونه رشد می کند که در هر دوره از مدیریت شهری هزینه های زیادی باید برای عدم توجه به اینگونه مباحث در دوره های گذشته صرف شود.

مشارکت مردم در مدیریت هماهنگ شهری چقدر نقش دارد ؟
شهرداری نهادی عمومی و غیر دولتی است که در واقع از منابع مالی دولتی کمترین بهره را می برد و عمده منابع مورد نیاز خود را از محل پرداخت عوارض و بهای خدمات شهری توسط مردم تأمین می نماید . بنابراین در بحث مدیریت مطلوب شهری ، مردم نقش مهم و بسزائی دارند .

وظائف شهرداران در مدیریت هماهنگ شهری باید چگونه باشد ؟
طبق قوانین و دستورالعمل های ابلاغی، شهرداریها بیش از 600 وظیفه برعهده دارند که نسبت به شرایط اقلیمی اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی هر شهری کم و زیاد است . مثلاً شهرداری تهران و سایر کلانشهرها تنوع بسیار زیادی در وظائف و مأموریت ها دارند و سایر شهرها بسته به شرایط ، این وظائف کمتر می‌شود . با توجه به این باید گفت وظائف شهرداران بر اساس شرایط اقلیمی ، اجتماعی شهرها متفاوت است اما کلیات مأموریت ها به صورت یکسان تعریف شده است . پس باید قانون را به سمتی برد که دو مورد اساسی تحقق یابد ؛ یکی ارتقاء سطح مشارکت مردم در مدیریت شهری و دوم ایجاد مدیریت هماهنگ و یکپارچه شهری .

مهمترین عامل در دستیابی به مدیریت واحد شهری در ایران چیست ؟
در اغلب کشورها ، وقتی شهردار متولی بسیاری از امور شهری است ، شاهد هستیم که آن شهرها روز به روز توسعه پیدا می کنند و حقوق شهروندان به درستی رعایت می شود. پس اگر بخواهیم کشور به سمت و سوی پیشرفت برود باید مدیریت واحد شهری تحقق پیدا کندکه در این باره دولت باید نگاه به شهرداری ها به مثابه چاه نفت را کنار بگذارد و حمایت از شهرداریها را توسعه دهد و به آنچه که برابر قوانین ، حقوق شهر و شهروندان است را محترم بداند و کلیه امور شهر را به مدیریت شهری واگذار کند .

با اجرای مدیریت واحد شهری در ایران چه مشکلاتی رفع خواهد شد ؟
با اجرای مدیریت واحد شهری، ناهماهنگی ها خصوصاً در حوزه های اجرائی ، سوء مدیریت ، سلیقه ای عمل کردن و هزینه های بی مورد حذف می شوند و مدیریت واحد شهری با اتکای به هم اندیشی و هم افزائی و توجه به نظرات مختلف و کارشناسی شده و تقسیم کار تخصصی و نهایتاً اتخاذ تدابیری هوشمندانه اقدام می‌کند .

برای اینکه قانون مدیریت واحد شهری درست اجرا شود چه باید کرد ؟
اگر قوانین قوی و به روز تدوین شود و پروژه ها بر اساس نیاز و ضرورت تعریف و اجراء شوند و از همه مهمتر نظارت قوی تری بر اجرای برنامه ها وجود داشته باشد به یقین شهرهای موفقی خواهیم داشت . پس برای تحقق این مهم لازم است شهرداری ها به عنوان بازوان اجرائی مدیریت شهری ظاهر و دولت نیز نظارت عالیه به عملکرد شهرداری ها داشته باشد .

اگر وضعیت شهرداری ها به همین منوال پیش برود آیا شهرداران می توانند مدیریت واحد شهری را به نحو مطلوب اجرا کنند ؟
با صراحت می گویم خیر . اگر با همین وضعیت پیش برویم ، آینده خوبی را نمی توان برای شهرداریها پیش‌بینی کرد. موضوع فقط مدیریت واحد شهری نیست بلکه تخصص و منابع لازم هم نیاز است که باید به آنها توجه جدی نمود.

در بحث هماهنگی و استفاده از نیروی متخصص در بدنه شهرداریها ، اگر بخواهیم شهر اصفهان را با کلان شهرهای دیگر مقایسه کنیم اصفهان در چه جایگاهی قرار می گیرد ؟
شهرداری اصفهان در خیلی از زمینه ها نسبت به بقیه کلانشهرها پیشتاز است ولی این شهر هم معضلات خاص خود را دارد. البته در هر شهری به نسبت جمعیت و وسعتی که دارد مشکلات وجود دارد و همانطور که عرض کردم شاید بزرگترین مشکل شهرداریها در حال حاضر بدنه چاق و فربه آنها از نظر نیروی انسانی است که باید بازنگری اساسی در این حوزه صورت گیرد.

چه زمانی شهرداری ها می توانند بدهی ها ی خود را پرداخت کنند ؟
زمانی که دولت به قوانین مرتبط با شهرداریها و حق شهروندی توجه بیشتری کند و سهم شهرداری ها از قانون مالیات بر ارزش افزوده را به درستی پرداخت کند آن وقت یقین داشته باشید شهرداریها کمترین مشکلات را خواهند داشت و از همین منابع می توانند بسیاری از هزینه ها را تأمین کنند و مهمتر اینکه سطح رفاهی مردم هم بهتر خواهد شد . چنانچه در حال حاضر نیز بسیاری از شهرداریها از همین مقدار کم سهم قانون مالیات بر ارزش افزوده سازمان خود را اداره می کنند . البته باید شهرداریها به دنبال منابع درآمدی جدید و بهتری برای خود باشند که اگر در گذشته بیشتر دقت می شد و درآمدهای خوبی که در دوره های گذشته داشتند را درست هزینه می کردند شاید امروزه بامشکلات کمتری مواجه بودند .

در بحث مدیریت واحد شهری مشارکت مردم را مهم دانستید ؛ حالا برای تحقق این موضوع ، توصیه شما به مردم چیست ؟
ما باید مشارکت مردم را ارتقاء ببخشیم ولی مردم هم خودشان باید به صحنه بیایند . خیلی از هزینه هائی که در شهرداریها وجود دارد با مشارکت مردم کاهش پیدا می کند . برای مثال بحث مدیریت پسماند و نظافت شهری ، حفظ تجهیزات و مبلمان و ... شهر باعث کاهش هزینه ها در این بخش می شود . از آن طرف این هزینه ها را می توان در بحث فرهنگی اجتماعی شهری هزینه کرد . این مهم محقق نمی شود مگر با مشارکت همگانی مردم . شهروندان باید بدانند که هزینه های مدیریت شهری مستقیم و غیر مستقیم توسط خودشان تأمین می گردد پس باید در حفظ و نگهداری اموال عمومی همکاری کنند.

برای اینکه در آینده مدیریت واحد شهری به نحو مطلوب اجرائی شود ، توصیه شما به همکارانتان در شهرداریها چیست ؟
باید به سمت تخصصی کردن سازمان شهرداری برویم و از مردم در خصوص مشکلات شهر بپرسیم و ارتباطمان را با آنها قوی تر کنیم . ارتباط عمومی را نسبت به قبل بیشتر کنیم و مسائل شهر را بر اساس برنامه ریزی های بلند مدت و هدفمند برطرف کنیم. در حال حاضر معضلی که گریبانگیر شهرداری‌هاست هزینه های حفظ و نگهداری نیروی انسانی در این دستگاه است . یکی از بیشترین هزینه‌های ما در سرفصل های اعتبارات جاری مربوط به حقوق و مزایای کارکنان است که در مقابل اثر‌بخشی و کارآئی مطلوبی را شاهد نیستیم . پس نتیجه می گیریم برای تحقق مدیرت واحد شهری باید دو مقوله اصلی را بیش از بقیه موارد مد نظر قرار داد ؛ یکی تقویت مشارکت مردم در مدیریت شهری و دیگری تخصصی کردن سازمان شهرداری و برنامه ریزی های بلند مدت و هدفمند .